Goudsbloem, een gouden kans voor de Vlaamse landbouw

Goudsbloem of Calendula officinalis is een plant die zijn oorsprong vindt in het Middellandse Zeegebied. Het is een plant die gekend is om zijn bloemen met medicinale eigenschappen. In het project “Goudsbloem: een gouden kans” willen we goudsbloem uitrollen als een rendabel dubbeldoelgewas in de gangbare en biologische landbouw met een lokale afzet van de bloemen en zaden.

Toepassingen

Zowel de bloemen als de zaden van goudsbloem kunnen gevaloriseerd worden. De bloemen bevatten interessante inhoudsstoffen gewenst door de voedings-, cosmetica en farmaceutische industrie. De etherisch olie die uit te bloem gehaald wordt, is rijk aan triterpenoiden. Deze stoffen hebben een zeer diverse farmacologische werking (o.a. ontstekingsremmend, immuno-stimulerend, anti-bacterieel, antiviraal, anti-protozoaal, wondhelend en anti-neoploastic) en worden in allerhande cosmetica- en farmaceuticaproducten gebruikt zoals huidzalven en shampoos. De zaden bevatten een olie met hoge percentages aan onverzadigd calendulazuur. De laatste twee decennia is er veel aandacht gerezen voor de ontwikkeling van commerciële toepassingen van de goudsbloemzaadolie, o.a. in de verfindustrie.

De teelt

Het telen van goudsbloem in dubbeldoel houdt in dat twee tot vier bloemplukbeurten gevolgd worden door een finale zaadoogst. De zaai van goudsbloem gebeurt eind april tot midden mei. De eerste bloemen verschijnen begin juli, waarna er wekelijk tot tweewekelijks bloemen kunnen geoogst worden. Na 2 tot 4 keer plukken, laten we het gewas nog éénmaal in bloei komen zodat zaad gezet wordt. Zaad wordt geoogst ofwel met een maaidorser ofwel eerst in zwad gelegd en daarna gedorsen, zoals in de graszaadteelt.

Uitdagingen in de teelt

De uitdagingen om deze teelt uit te rollen zijn veelzijdig. Een eerste uitdaging is om de bloemen machinaal te plukken en voldoende snel te drogen om geen kwaliteitsverlies te hebben. Binnen het project wordt een bloemplukmachine ontwikkeld. Een prototype bestaat en wordt nu verder geoptimaliseerd om het niet-bloem aandeel in de oogst, zoals stengels en bladeren, te verlagen. Deze ontwikkeling gebeurt in nauw overleg met machineconstructeurs en landbouwers die momenteel al experimenteren met de goudsbloemteelt.

Een tweede uitdaging is het identificeren van de juiste rassen die voldoende bloemen produceren, met voldoende inhoudsstoffen en daarna nog een rendabele zaadproductie hebben. Binnen het project werden al een tiental rassen beproefd, gaande van vrij verkrijgbare rassen tot rassen die onder licentie zitten. Orange Beauty en Lemon Beauty zijn veelbelovende vrije rassen. De rassen ontwikkeld door Wageningen Universiteit, zijn ook veelbelovend naar zaadopbrengst.

Een derde uitdaging is de onkruidbeheersing in de teelt. Gezien er momenteel nog geen herbiciden erkend zijn in deze teelt wordt vanuit het onderzoek maximaal ingezet op alternatieve onkruidbestrijding. Een vals zaaibed is van cruciaal belang om onkruidvrij te starten. Het gewas komt vrij snel op en sluit makkelijk. Binnen het telersnetwerk wordt er geëxperimenteerd met rijafstanden en mechanische onkruidbestrijding om het onkruid tussen het kiemen en het sluiten van het gewas te kunnen beheersen.

Een laatste, maar heel belangrijke uitdaging is de afzet van de bloemen en de zaden om tot een rendabele teelt te komen. Op proefpercelen van ILVO en het Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant, en bij landbouwers werden bloemopbrengsten van 600 à 1500 kg DS/ha en een zaadoogst van 500 kg tot 2 ton/ha behaald. Afhankelijk van de afzetkanalen kan dit een rendabele teelt worden.

Naast de optimalisatie van de bloemplukmachine is het nu zaak om de afzetzijde van de goudsbloemteelt te laten experimenteren met het geoogste product. De interesse is er alvast; de resultaten van de verwerkingsproeven bij de diverse bedrijven zullen aantonen of de goudsbloem een gouden toekomst voor ogen heeft in Vlaanderen.

Het project wordt gefinancierd via VLAIO-Landbouwtrajecten en is een samenwerking tussen ILVO, Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant en EcoTreasures NV. Het project startte op 1 oktober 2017 en loopt nog tot eind september 2021.

Meer informatie?